Strona główna > Bank wiedzy

Dominika Strzempa
Product Manager Crop Protection I 
6 września 2022 I czas czytania: 7 min

• Objawy na owocach
  • Gnicie owoców
  • Plamy na owocach
• Objawy chorób pomidora na liściach
  • Plamy na liściach pomidora
  • Zwijanie się liści pomidora
• Zwalczanie chorób pomidora
  • Opryski i preparaty na pomidora

Specyfika uprawy pomidora pod osłonami sprawia, że rośliny atakowane są przez inne choroby niż w przypadku uprawy gruntowej. Ponadto, choroby występujące w obu rodzajach upraw mogą dawać nieco inne objawy pod osłonami niż w uprawie gruntowej. Najczęstsze choroby pomidorów szklarniowych: 

• Bakteryjna cętkowatość pomidora
• Rak bakteryjny pomidora
• Choroba szalonych korzeni

• Mozaika pomidora
• Wirus ToBRFV
• Wirus mozaiki pepino
• Wirus żółtej kędzierzawości pomidora
• Wirus brązowej plamistości pomidora

Choroby pomidorów szklarniowych można rozpoznać na podstawie zespołu objawów, występujących na różnych częściach rośliny, począwszy od liści i ogonków liściowych, przez kwiaty, owoce łodygi i korzenie. Aby trafnie rozpoznać chorobę, należy dokładnie przyjrzeć się wszystkim jej częściom w poszukiwaniu charakterystycznych objawów.

• Zaraza ziemniaka — choroba jest wywoływana przez organizm grzybopodobny Phytophthora infestans, który zimuje w korzeniach pomidora oraz objawia się zgnilizną korzeni. Zmiany stopniowo rozwijają się w kierunku podstawy łodygi, powodując rozległe, brązowe lub czarne plamy okalające łodygę, ostro odgraniczone.

• Fuzarioza zgorzelowa pomidora — zamieranie korzeni może być symptomem fuzariozy zgorzelowej pomidora, wywoływanego przez grzyby rodzaju Fusarium oxysporum f.sp . radicis-lycopersici. Porażone tą chorobą korzenie stopniowo brązowieją i zamierają, a na ich powierzchni pojawiają się małe, ciemne plamki. Wraz z rozwojem choroby wzrost rośliny zostaje zahamowany, liście żółkną, łodyga brunatnieje a na jej powierzchni pojawiają się szarozielone lub brązowawe smugi i nerkotyczne plamy.

• Choroba szalonych korzeni — intensywny wzrost korzeni włośnikowych może świadczyć o chorobie szalonych korzeni, wywoływanej przez bakterię Rhizobium rhizogenes/radiobacter. Pociąga on za sobą tworzenie się białych guzków i galasów na łodygach, które z czasem zmieniają kolor na brązowawy. Choroba powoduje nadmierny wzrost wegetatywny roślin i zahamowanie rozwoju owoców.

Choroby atakujące owoce pomidora są szczególnie groźne dla upraw pomidora szklarniowego, gdyż to właśnie owoce są materiałem handlowym. Uszkodzenia owoców w postaci plam, przebarwień i deformacji obniżają wartość pomidorów, a w wielu przypadkach całkowicie dyskwalifikują je jako materiał handlowy.

• Zgnilizna twardzikowa — mokra zgnilizna pomidorów z towarzyszącym jej białawym, obfitym nalotem grzybni może świadczyć o zgniliźnie twardzikowej, wywoływanej przez grzyb z rodzaju Sclerotinia sclerotiorum. Oprócz objawów na owocach choroba uwidacznia się na łodydze w postaci białawych plam o suchej powierzchni. Wewnątrz łodygi tworzy się watowata grzybnia, z widocznymi czarnymi punktami – sklerocjami grzyba.
• Szara pleśń — do zgnilizny owoców pomidora może prowadzić również szara pleśń, wywoływana przez grzyb Botrytis cinerea. Porażenie rośliny można rozpoznać również na podstawie szarozielonych lub żółtawych, koncentrycznych plam na liściach i łodygach, które przy wyższej wilgotności powietrza pokrywają się puszystym, szarym nalotem grzyba.

Zaraza ziemniaka na pomidorach
Zaraza ziemniaka daje objawy na owocach w postaci zielonych lub brązowych, nieregularnych plam o twardej powierzchni. Podobne plamy pojawiają się na liściach oraz łodygach. Chorobę można rozpoznać również po zgniliźnie korzeni.

Szara pleśń
Mokre plamy gnilne, pojawiające się na powierzchni pomidora mogą świadczyć o zainfekowaniu rośliny grzybem Botrytis cinerea. Wraz z rozwojem choroby plamy pokrywają się białym nalotem grzybni, a następnie — szarym pyłem zarodników konidialnych.

Wirus brunatnej wyboistości owoców pomidora
Wirus brunatnej wyboistości owoców pomidora (ToBRFV) przyczynia się do powstawania czarnych plam i punktów na owocach pomidora, którym towarzyszą również zmiany na liściach: mozaikowate przebarwienia na ich powierzchni oraz paprociowatość. Na łodygach pojawiają się podłużne nerkozy, prowadzące do zasychania pędów.

• Bakteryjna cętkowatość pomidora – plamki spowodowane tą chorobą mają cętkowaty kształt, są drobne i zabarwione na brązowo. Oprócz charakterystycznych cętek choroba objawia się ograniczonym zawiązywaniem owoców, a także pojawianiem się wodnistych, ciemnozielonych, nieregularnych plam na liściach otoczonych żółtą obwódką. Zainfekowane liście stopniowo zamierają, pąki kwiatowe pokrywają się bardzo drobnymi, czarnymi plamkami a łodygi – ciemnobrązowymi, rozległymi nerkozami o wydłużonym kształcie.
• Alternarioza pomidora – czarne plamy na pomidorze, o skórzastej strukturze i koncentrycznym sferowaniu mogą świadczyć o porażeniu rośliny grzybem z rodzaju Alternaria solani, wywołującym alternariozę. Oprócz objawów na owocach choroba przejawia się również na łodygach, na których pojawiają się wydłużone, lekko wklęśnięte plamy, nieco jaśniejsze na środku niż na brzegach. Liście żółkną i zwijają się, a na ich powierzchni pojawiają się ciemnobrązowe, okrągłe lub lekko kanciaste plam, ograniczonych nerwami.
• Rak bakteryjny pomidora – wybrzuszone plamy na owocach pomidora, okolone białą obwódką mogą oznaczać zainfekowanie przez bakterię Clavibacter michiganensis. Plamom towarzyszy białawe, prześwitujące przez skórkę siatkowanie owoców oraz żółtawe zabarwienie wiązek przewodzących. Liście zwijają się i zasychają, a na ich powierzchni pojawiają się białawe, nerkotyczne plamy. Łodyga pokrywa się brunatnoczarnymi smugami i głębokimi, podłużnymi pęknięciami, z których przy wysokiej wilgotności wydobywa się śluz bakteryjny.
• Wirus mozaiki pepino – daje objawy w postaci marmurkowatych, czerwono-pomarańczowych plam na powierzchni owocu, którym towarzyszy mozaika liści oraz chlorotyczne plamy na ich powierzchni. Łodygi pokrywają się nerkozami i stopniowo zamierają.

Choroby, atakujące uprawę pomidora często mogą być rozpoznawane na podstawie deformacji oraz plamistości liści. Choć objawy na liściach stanowią zwykle pierwszą grupę objawów, zaobserwowaną w uprawie, aby zyskać pewność, jaki patogen zaatakował rośliny, należy porównać je z symptomami widocznymi na innych częściach rośliny: owocach, pędach i korzeniach.

Wielkość, zabarwienie oraz struktura zmian na liściach stanowi cenną wskazówkę na temat patogenu, który mógł zaatakować uprawę. Warto jednak pamiętać, by ostateczną diagnozę postawić dopiero na podstawie szeregu objawów - pozwoli to na trafne zidentyfikowanie choroby i szybkie podjęcie działań, mających na celu jej zwalczenie. 

Rak bakteryjny pomidora
Pojawienie się białawych, nerkotycznych plam na liściach oraz brunatnoczarnych smug i głębokich, podłużnych pęknięć, pokrytych śluzem bakteryjnym może świadczyć o raku bakteryjnym pomidora. Liścia zwijają się i zamierają, a na owocach pojawia się białawe siatkowanie, prześwitujące przez skórkę. 

Mączniak prawdziwy
Drobne, okrągłe, białe plamki, pojawiające się na liściach pomidora, którym towarzyszy biały, mączysty nalot mogą oznaczać zainfekowanie rośliny przez grzyby Oidium lycopersicum, wywołujące mączniaka prawdziwego pomidora. Wraz z rozwojem choroby nalot obejmuje górne partie rośliny, prowadząc do obumierania liści i pędów.

Brunatna plamistość liści pomidora
Nieduże, żółto-brązowe plamy, łagodnie odgraniczone od zdrowej tkanki mogą być oznaką brunatnej plamistości liści pomidora. Na spodzie liścia pojawia się szary, brunatny lub fioletowy nalot grzyba.

• Bakteryjna cętkowatość pomidora – pojawienie się na liściach wodnistych, ciemnozielonych plam o nieregularnym kształcie, okolonych żółtawą obwódką może świadczyć o zainfekowaniu uprawy przez bakterię Pseudomonas syringae. Wraz z rozwojem choroby liście zasychają, a pąki kwiatowe pokrywają się bardzo drobnymi, czarnymi plamkami. Na łodygach pojawiają się wydłużone, ciemnobrązowe plamy, a na owocach – drobne, brunatne cętki.
• Szara pleśń – choroba objawia się poprzez szarozielone lub żółtawe plamy o koncentrycznym strefowaniu. W warunkach wyższej wilgotności na liściach pojawia się puszysty, szary nalot grzyba, który pokrywa również pędy i owoce. Owoce dodatkowo pokrywają się wodnistymi szaro- lub żółtozielonymi plamami i gniją. W zaawansowanym stadium zgnilizna może objąć nawet cały owoc.
• Alternarioza pomidora – plamy na liściach, towarzyszące tej chorobie przybierają okrągły lub lekko kanciasty, ograniczony nerwami kształt i ciemnobrunatny kolor. Towarzyszy mi zwijanie się i żółknięcie liści. Symptomy pojawiają się również na łodydze, w postaci wydłużonych, lekko wklęśniętych plam, nieco jaśniejszych w środku niż na brzegach oraz na owocach – w formie ciemnobrązowych lub czarnych, skórzastych, lekko zagłębionych plam z koncentrycznym strefowaniem.
• Mozaika pomidora – zielona lub żółta mozaika na liściach wraz z towarzyszącą jej nitkowatością oraz paprociowatością liści, oraz smugowatością łodygi może świadczyć o porażeniu rośliny wirusem mozaiki pomidora. Wraz z rozwojem choroby można zaobserwować słabsze zawiązywanie owoców, a te, które się rozwiną są drobne, zniekształcone i nierównomiernie wybarwione.
• Zaraza ziemniaka – szarawe lub zielonobrązowe, nerkotyczne plamy na liściach pomidora wraz z towarzyszącymi im, rozległymi, brązowoczarnymi plamami, ostro odgraniczonymi od zdrowej tkanki mogą wskazywać na porażenie rośliny patogenem ver. Oprócz objawów na liściach i łodygach symptomy choroby można zaobserwować na owocach w postaci nieregularnych, wybrzuszonych plam o twardej powierzchni oraz na korzeniach – w postaci zgnilizny.
• Werticiloza – brązowawe lub szarawe plamy w kształcie litery V mogą świadczyć o zaatakowaniu rośliny przez grzyby z grupy Verticillium dahliae. Wraz z rozwojem choroby, oprócz plam na liściach można zaobserwować stopniowe więdnięcie liści wierzchołkowych.
• Wirus brunatnej wyboistości owoców pomidora – plamy na liściach pomidora, świadczące o porażeniu rośliny wirusem ToBRFV mają charakter mozaikowatych przebarwień. Towarzyszy im paprociowatość liści, podłużne nerkozy na łodydze oraz pojawianie się czarnych plam i punktów na owocach.
• Wirus mozaiki pepino – pojawienie się chlorotycznych plam na liściach oraz pokrycie ich powierzchni charakterystyczną mozaiką może świadczyć o zainfekowaniu rośliny przez wirus mozaiki pepino. Dodatkowe objawy choroby widoczne są na owocach, w postaci marmurkowych, pomarańczowo-czerwonych plam.

• Alternarioza pomidora – w przebiegu tej choroby zwijaniu się liści towarzyszy pojawianie się ciemnobrązowych, okrągłych lub lekko kanciastych plam, odgraniczonych nerwami. Uszkodzeniu ulegają również owoce, które pokrywają się ciemnobrązowymi lub czarnymi, lekko zagłębionymi plamami o skórzastej powierzchni oraz koncentrycznym sferowaniu.
• Rak bakteryjny pomidora – liście rośliny zainfekowanej tą chorobą zasychają i zwijają się, a na ich powierzchni pojawiają się białawe, nerkotyczne plamy. Na łodydze pojawiają się ciemnobrązowe smugi i głębokie, podłużne pęknięcia, które przy wysokiej wilgotności powietrza pokrywają się śluzem bakteryjnym. Choroba widoczna jest również na owocach, na których pojawia się prześwitujące przez skórkę, białawe siatkowanie. Wiązki przewodzące przebarwiają się na żółto a na powierzchni owoców
• Wirus żółtej kędzierzawości pomidora – zawijaniu brzegów liści w rozwoju tej choroby towarzyszy skręcenie stożków wzrostu, które jest charakterystycznym objawem choroby. Ponadto liście są mniejsze i przebarwione na żółto, szczególnie pomiędzy żyłkami oraz na brzegach. Wirus silnie ogranicza zawiązywanie owoców, powodując duże straty w uprawie.

Do zwalczania chorób grzybowych pomidora przeznaczone jest wiele fungicydów, opracowanych z myślą o zwalczania konkretnych patogenów. Szybkie wykrycie patogenu oraz podjęcie bezzwłocznych działań pozwala na zwalczenie choroby i zminimalizowanie strat w uprawie. Inaczej jest w przypadku większości chorób bakteryjnych i wirusowych. W ich przypadku zwalczanie chorób za pomocą środków chemicznych lub biologicznych jest bezskuteczne. Kluczowe znaczenie ma zatem zapobieganie pojawieniu się patogenu w uprawie poprzez zachowanie wysokich standardów higieny i dezynfekcji. Po wykryciu choroby wirusowej w uprawie należy natychmiast usunąć porażone części roślin lub całe rośliny i poddać je utylizacji. Aby zapobiec przenoszeniu się choroby pomiędzy kolejnymi rzędami roślin, należy dezynfekować wszystkie narzędzia i przedmioty, wykorzystywane w szklarni, a także dłonie i ubrania pracowników.

Potrzebujesz porady? Wypełnij formularz kontaktowy! Nasz specjalista skontaktuje się z Tobą tak szybko, jak to możliwe.